Jak algorytmy wpływają na odbiór treści w social mediach?
Rozwój technologii i narzędzi sieciowych zmienił sposób, w jaki użytkownicy pozyskują i odbierają informacje. Media społecznościowe wszelkiego rodzaju wykorzystują różne metody i środki, aby przyciągnąć do siebie jak najwięcej odbiorców, ale też pozyskiwać o nich dane i używać ich do kształtowania swoich społeczności. Jakie zagrożenia w odbiorze treści niosą ze sobą social media?
Personalizacja treści i tworzenie baniek filtrujących
Podstawą działania sieci są algorytmy, które zapisują i analizują aktywność każdego użytkownika. Na tej podstawie tworzą obraz jego preferencji i powoli zaczynają do danej osoby dostosowywać podsuwane treści. Co to oznacza w praktyce? Że dwie różne osoby wyszukujące tych samych informacji, otrzymają zupełnie inne źródła, artykuły, dane, gdyż każdej osobie algorytm indywidualnie podaje treści według zapisanych przez niego upodobań. To zjawisko jest personalizacją treści i niesie ze sobą szereg negatywnych konsekwencji.
W wyniku personalizacji, czyli filtrowania wyszukiwań i treści, dochodzi do wytworzenia się baniek filtrujących, które zawężają użytkownikom dostęp do informacji, a tym zwiększają ich podatność na manipulację. Bańki cechują się dostosowaniem pod indywidualną osobę, brakiem przejrzystości (gdyż odbiorcy nie wiedzą, w jaki sposób selekcjonowane są dane, a co więcej – nie mają na to wpływu), stałym działaniem, którego nie można wyłączyć.
Tkwienie w bańkach filtrujących prowadzi do wytworzenia się zjawiska „cyfrowego getta”, czyli definitywnego podziału na grupy w sieci i selekcji informacji, które docierają do każdej z nich. W wyniku tego wytwarza się poczucie słuszności poglądów i ich powszechnego poparcia, a tym samym prowadzi to do radykalizacji tych opinii i głębokiej niechęci wobec odmienności zdania. Grupom łatwiej jest ulegać manipulacji i dezinformacji, dlatego że nie otrzymują (ale również nie czują potrzeby poszukiwania) danych, które mogłyby zweryfikować ich stanowiska. Naprawdę łatwo jest w ten sposób pokierować (przez duże organizacje) dyskusją i zachowaniami niemałych grup społecznych.
Personalizacja ma swoje plusy, chociażby pozwala na szybsze dotarcie do pożądanych informacji i lepsze dopasowanie treści do użytkownika (dzięki czemu jest mu łatwiej kupić potrzebną mu rzecz albo znaleźć materiał odpowiadający jego pasji). Mówiąc ogólnie, usprawnia proces korzystania z Internetu. Jednakże zagrożenia są znaczne: selekcjonowanie treści, radykalizacja grup społecznych, gromadzenie informacji o użytkownikach przez firmy, wpływ na traktowanie i postrzeganie danych grup, manipulacja.
Zjawisko dezinformacji i fake newsów
Coraz bardziej zaciera się granica między opinią a faktem. Same media odchodzą od obiektywnego przekazywania informacji na rzecz manipulacji świadomością społeczną i dążeniem do popularności danego newsa. Prowadzi to do wykorzystywania danych jako narzędzi perswazyjnych, które mają zmienić poglądy i postawy odbiorców.
Manipulacja w mediach objawia się: celowym pomijaniem pewnych informacji; wytwarzaniem chaosu informacyjnego (czyli nadmiarowością informacji, które nieustannie spływają na odbiorców); nadinterpretacją zdarzeń; tworzeniem nowej narracji (np. nadawaniem wydarzeniom nowych kontekstów); wypaczaniem rzeczywistości przez podanie tylko części prawdy; jawnymi kłamstwami.
Manipulację stosuje się, dzięki zjawisku zwanemu dezinformacją i jej technikami. Dezinformacja to celowe rozpowszechnianie fałszywych lub wprowadzających w błąd treści (np. w social mediach). Głównymi jej metodami są: zaprzeczanie wystąpienia wydarzeń; przedstawienie zdarzeń w zupełnie inny sposób niż rzeczywiście były; mieszanie prawdy z kłamstwem; zasypywanie odbiorcy ogromną ilością informacji, aby ukryć te kluczowe; przedstawienie faktów w taki sposób, aby wywoływały konkretne emocje; generalizacja; tworzenie narracji „my kontra oni”.
Co użytkownicy mogą zrobić, aby się chronić?
A więc w sieci istnieje wiele narzędzi i zjawisk, które wpływają na odbiór treści w social mediach. Co może uczynić indywidualny odbiorca, aby się przed tym wpływem ochronić? Może szyfrować swoją korespondencje, korzystać z różnych wyszukiwarek albo stosować tryb incognito.
Dodatkowo może regularnie czyścić historię przeglądania i pliki cookies. Pomocna może być też instalacja odpowiednich wtyczek do analizy algorytmów.
Jednakże najważniejsza jest samoświadomość, krytyczne myślenie i analiza. Należy pozyskiwać wiedzę dotyczącą działania różnych narzędzi sieciowych i nowych technologii. Nauczyć się także weryfikowania informacji w różnych sprawdzonych źródłach. I nie zapomnieć wytworzyć w sobie zdolność do samodzielnej oceny faktów.
Sieć internetowa jest źródłem wielu zagrożeń i manipulacji treścią odbieraną przez użytkowników. Na szczęście nieprawdą jest, że pozostajemy wobec tego zupełnie bezbronni. Kluczem w rozwiązaniu tych problemów jest ciągła edukacja i podnoszenie własnych kompetencji. Przedstawiliśmy typowe zagrożenia występujące w Internecie – nie pozwól im na to, aby dłużej na ciebie wpływały.
Źródła:
Czerski W. M., Filter bubbles jako narzędzie dezinformacji i manipulacji, „Humanities and Cultural Studies” 2022, t. 3, nr 2, s. 27-36.
Jabłońska M., Personalizacja internetu – zagrożenie czy naturalny proces rozwoju sieci?, „Com.press” 2019, nr 2, s. 56-70.
Januszko-Szakiel A., Dezinformacja jako narzędzie medialnej manipulacji świadomością, [w:] Manipulacja: pedagogiczno-społeczne aspekty, Kraków 2010, s. 209-216.
